Кыргыз Тили 3-класс: 28-бет, 4-тапшырманы Талдайбыз

Саламатсыңарбы, урматтуу окуучулар жана ата-энелер! Бүгүн биз кыргыз тили сабагынын 3-класстагы 28-беттеги 4-тапшырмасын биргеликте карап чыгабыз. Бул тапшырма тилибиздин байлыгын, сөз байлыгыбызды арттырууга жана ой жүгүртүү жөндөмүбүздү өнүктүрүүгө багытталган. Эмесе, баштайлы!

Тапшырманын максаты жана мааниси

Бул 4-тапшырма окуучулардын тилди туура колдонуусун, сөз байлыгын кеңейтүүсүн жана грамматикалык эрежелерди бышыктоосун максат кылат. Биз, балдар, кыргыз тили аркылуу гана өз ойлорубузду так жана туура жеткире алабыз. Ошондуктан, ар бир сөздү, ар бир сүйлөмдү кылдаттык менен үйрөнүү абдан маанилүү. Бул тапшырмада биз жаңы сөздөрдү үйрөнүп, аларды сүйлөмдөрдө колдонууга көнүгөбүз. Ошондой эле, сүрөттөрдү же берилген теманы негиздеп, өз алдынча аңгеме курабыз. Бул абдан кызыктуу процесс, анткени ал биздин чыгармачылык жөндөмүбүздү да өстүрөт. Эмне үчүн мындай тапшырмалар маанилүү десеңиз, алар биздин тилди сүйүүбүзгө жана аны тереңирээк түшүнүүбүзгө жардам берет. Ар бир сөздүн өзүнүн мааниси бар, ар бир сүйлөмдүн өзүнүн түзүлүшү бар. Биз бул тапшырма аркылуу ушул нерселердин баарын практика жүзүндө үйрөнөбүз. Мисалы, эгерде биз бир эле сөздү ар кандай мааниде колдоно алсак, анда биздин сүйлөмдөрүбүз бай жана көркөм болот. Же болбосо, эгерде биз бир окуяны баяндап бере алсак, анда биздин баяндап берүү жөндөмүбүз жогорулайт. Бул 3-класстагы окуучулар үчүн абдан пайдалуу болот, анткени бул жаш куракта балдардын мээси жаңы нерселерди оңой сиңирип алат. Мындан сырткары, бул тапшырма кыргыз тилиндеги грамматикалык нормаларды сактоого жардам берет. Туура эрежелерди билмейинче, биз өз ойлорубузду так жеткире албайбыз. Ошондуктан, бул 28-беттеги 4-тапшырма биз үчүн баалуу окуу куралы болуп саналат. Келгиле, бул тапшырманы жоопкерчилик менен аткарып, тилибизди даңазалайлы!

Тапшырманын аткарылышы: Кадам-кадам менен

Эми, балдар, биз 4-тапшырманы кантип аткарабыз, ошону этап-этабы менен карап көрөлү. Ар бир кадамды абдан кылдаттык менен аткаруу керек. Биринчиден, тапшырманы тереңирээк түшүнүп алуу үчүн, алгач суроону бир нече жолу окуп чыгуу зарыл. Эгерде кандайдыр бир сөз түшүнүксүз болсо, анда сөздүктөн карап же мугалимиңизден сурап билүүгө болот. Мугалимдер биз үчүн ар дайым жардамга даяр турушат, алар биздин билим алуубузга чоң салым кошушат. Экинчиден, тапшырмада берилген көрсөтмөлөрдү аткаруу керек. Мисалы, эгерде бизге сүрөттү сүрөттөө керек болсо, анда сүрөттөгү бардык майда-чүйдөлөрдү байкап, аларды сөз менен жеткире билишибиз керек. Биз, балдар, көрүү аркылуу абдан көп нерсени үйрөнөбүз, ошондуктан сүрөттү жакшылап карап чыгуу өтө маанилүү. Үчүнчүдөн, эгерде жаңы сөздөр болсо, аларды дэптериңерге жазып алгыла. Жаңы сөздөрдү жаттап алуу жана аларды колдонууга үйрөнүү абдан пайдалуу. Кийинки убакта, бул сөздөр силердин сүйлөө тилиңизди байытат. Төртүнчүдөн, сүйлөмдөрдү түзүп жатканда, грамматикалык эрежелерди сактагыла. Сүйлөмдүн башына баш тамга менен жазып, аягына чекит же суроо белгисин коюуну унутпагыла. Бул кичинекей, бирок маанилүү эрежелер. Бешинчиден, эгерде силерден аңгеме жазуу талап кылынса, анда ойлоруңузду ирээтке келтирип, баш, орто жана аяк бөлүктөрүн камтыган кыскача аңгеме жазгыла. Чыгармачылык менен жазып, өз фантазияңызды колдонууга да болот. Эң негизгиси, тапшырманын талаптарын так аткаруу. Эгерде тапшырмада эки-үч сүйлөм жазгыла десе, анда көп сүйлөм жазып отурбагыла. Тескерисинче, аз жазсаңар, анда тапшырманы толук аткарды деп эсептелбейт. Алтынчыдан, аткарган ишиңизди кайрадан карап чыгып, каталарыңызды оңдоп чыгыңыздар. Бул өзүн-өзү текшерүү деп аталат. Эгерде убактыңыздар болсо, ата-энеңизден же чоң энеңизден, чоң атаңыздан жардам сурап, алар менен бирге текшерип алсаңыздар да болот. Алар силерге жакшы кеңештерди беришет. Демек, бул 5-кадамдан турган жол бизге 28-беттеги 4-тапшырманы ийгиликтүү аткарууга жардам берет. Биз ар дайым тажрыйбалуу мугалимдердин жана ата-энелердин жардамы менен алдыңкы орундарды ээлешибиз керек!

Жаңы сөздөр жана алардын колдонулушу

Бул 4-тапшырманын негизги бөлүктөрүнүн бири – бул жаңы сөздөрдү үйрөнүү. Ар бир жаңы сөз – бул биздин ой жүгүртүүбүздүн чегин кеңейткен терезе. Бул 28-беттеги тапшырмада кездешүүчү сөздөрдү абдан кылдаттык менен карап чыгып, алардын маанисин түшүнүү керек. Мисалы, эгерде бизге «жумшак» деген сөз берилсе, анда ал эмнени билдирет? Ал жумшак төшөктү, жумшак плюшканы же жумшак мүнөздүү адамды билдириши мүмкүн. Ошентип, бир эле сөздүн бир нече мааниси болушу мүмкүн. Биз, балдар, мына ушул маанилердин айырмасын билишибиз керек. Жаңы сөздөрдү жаттап алуу үчүн, аларды сүйлөмдөрдө колдонуп көрүү абдан натыйжалуу. Мисалы, «тапкыч» деген сөздү алалы. Биз «Ал абдан тапкыч бала, ар кандай көйгөйлөрдөн жол таап чыгат» деп колдоно алабыз. Же болбосо, «Бул тапкыч машина бардык жумуштарды өзү аткарат» деп айтсак болот. Көркөм адабиятты окуганда да жаңы сөздөргө көңүл буруу керек. Китептер – бул сөздөрдүн кенчи. Жаңы сөздөрдү үйрөнүү биздин тил байлыгыбызды арттырат. Эгерде биз жөн гана «жакшы» деп айтпай, «сонун, зыңыр, керемет, абдан жакшы» деген сыяктуу сөздөрдү колдоно алсак, анда биздин сүйлөө тилибиз кыйла байыйт. Мындан сырткары, жаңы сөздөрдү синонимдер жана антонимдер менен бирге үйрөнүү да абдан пайдалуу. Мисалы, «ысык» деген сөздүн антоними «суук», ал эми синонимдери «ысыкчыл», «ысыган» болушу мүмкүн. Ошентип, бир сөздүн тегерегинде бир топ башка сөздөрдү үйрөнүп алууга болот. 3-класс – бул жаңы нерселерди үйрөнүүгө эң ыңгайлуу учур. Андыктан, бул 4-тапшырмадагы бардык жаңы сөздөрдү активдүү түрдө үйрөнүп, аларды күнүмдүк жашоодо колдонууга аракет кылыңыздар. Бул силердин тил билүү деңгээлиңизди гана эмес, ой жүгүртүүңүздү да өстүрөт. Эстеп калыңыздар, ар бир жаңы сөз – бул силердин акыл-эс байлыгыңыздын бир бөлүгү! Биз, балдар, тилибизди өстүрүп, аны баркташыбыз керек.

Грамматикалык көнүгүүлөр жана эрежелер

Балдар, тилди туура жана кооз сүйлөө үчүн, грамматикалык эрежелерди билүү абдан зарыл. 3-класстагы 28-бет, 4-тапшырмада биз ар кандай грамматикалык темаларга кайрылабыз. Бул абдан маанилүү бөлүм, анткени туура грамматикасыз биздин сөздөрүбүз түшүнүксүз болуп калышы мүмкүн. Биринчиден, биз сүйлөмдүн түзүлүшүн карап чыгабыз. Сүйлөмдө баш мүчөлөр (ээ жана баяндооч) болобу же жокпу, аларды кантип туура аныктайбыз? Мисалы, «Балдар ойноп жатышат» деген сүйлөмдө «балдар» – ээ, «ойноп жатышат» – баяндооч. Бул жайылма сүйлөм. Ал эми «Күн тийип турат» деген сүйлөмдө «күн» – ээ, «тийип турат» – баяндооч. Эгерде сүйлөмдө ээ же баяндооч жок болсо, ал жайылтылбаган сүйлөм деп аталат. Мисалы, «Бүгүн сонун күн». Мында «күн» – ээ, бирок баяндооч жок, бирок мааниси түшүнүктүү. Экинчиден, биз предлогдордун колдонулушун карайбыз. Предлогдор сөздөрдүн ортосундагы байланышты көрсөтөт. Мисалы, «үстүндө, алдында, ичинде, менен, үчүн» сыяктуу сөздөр. «Китеп үстөлдүн үстүндө турат» дегенде, «үстүндө» предлогу китептиң кайсы жерде экенин көрсөтүп турат. Бул абдан маанилүү деталдар. Үчүнчүдөн, убакыт жөнүндөгү сөздөрдү туура колдонууну үйрөнөбүз. «Эртең, кечээ, бүгүн, жакында, алыста» деген сыяктуу сөздөр. Мисалы, «Эртең биз мектепке барабыз», «Кечээ биз кино көрбөдүк». Бул сөздөр иш-аракеттин качан болгонун же болоорун билдирет. Төртүнчүдөн, зат атоочтордун жана сын атоочтордун айырмасын билип, аларды туура колдонууга көнүгөбүз. «Үй» – зат атооч, ал нерсенин атын билдирет. «Чоң» – сын атооч, ал заттын белгисин билдирет. «Чоң үй» – бул сөз айкашы. Бешинчиден, этиштердин ар кандай чактарын карайбыз. Мисалы, «Окудум» (өткөн чак), «Окуйм» (келер чак), «Окуйм» (азыркы чак). Биз, балдар, ар бир чакты туура колдонууну үйрөнүшүбүз керек. Бул 4-тапшырма бизге ушул грамматикалык эрежелерди бышыктоого жардам берет. Ар бир көнүгүүнү олуттуу кабыл алып, тереңирээк түшүнүүгө аракет кылгыла. Эгерде кандайдыр бир эреже түшүнүксүз болсо, мугалимиңизге кайрылыңыз. Билим алуу – бул эң чоң байлык! Биз, балдар, күчтүү болуу үчүн, тилибизди бекемдешибиз керек.

Корутунду: Ой жүгүртүү жана тилди өнүктүрүү

Урматтуу окуучулар, биз 3-класстагы 28-беттеги 4-тапшырманы биргеликте карап чыктык. Бул тапшырма аркылуу биз жаңы сөздөрдү үйрөндүк, грамматикалык эрежелерди бышыктадык жана өз ойлорубузду иреттүү баяндоону үйрөндүк. Эң негизгиси, бул тапшырма биздин ой жүгүртүүбүздү жана тилди өнүктүрүүбүздү максат кылды. Эмне үчүн бул маанилүү? Анткени, тил – бул биздин ойдун күзгүсү. Канчалык бай тилде сүйлөсөк, ошончолук терең ой жүгүртө алабыз. Ошондой эле, тилди жакшы билүү бизге башкалар менен баарлашууда жана өз идеяларыбызды билдирүүдө жардам берет. Бул 4-тапшырма бизге жөн гана окууну же жазууну эмес, критикалык ой жүгүртүүгө да үйрөттү. Мисалы, биз берилген сүрөттү же теманы талдап, ага өз баабызды бердик. Бул – абдан маанилүү көндүм. Биз, балдар, ар дайым активдүү окуучу болушубуз керек. Жаңы нерселерди кызыгуу менен издеп, өз алдынча изилдеп турушубуз керек. Эгерде биз ар бир тапшырманы жоопкерчилик менен аткарсак, анда биздин тил билүү деңгээлибиз гана эмес, акыл-эс жөндөмүбүз да өсөт. Кыргыз тили – бул биздин улуттук байлыгыбыз. Аны урматтап, барктап, өнүктүрүшүбүз керек. Бул 4-тапшырма – бул кичинекей кадам, бирок чоң максатка жетүү үчүн башталыш чекити. Келечекте да ушундай кызыктуу жана пайдалуу тапшырмаларды аткарып, тил үйрөнүүдө алдыңкы орундарды ээлөөгө умтулалы. Эсиңиздерде болсун, ар бир окулган китеп, ар бир жазылган сүйлөм, ар бир үйрөнгөн сөз – бул сиздин билим жолуңуздагы баалуу кадамдар. Биз, балдар, тилекчил бололу жана билим алууну эч качан токтотпойлу! Ийгилик силерге!